Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan’ın Irak-Türkiye ikili ticaret hacminin 20 milyar dolara çıkarılması hedefi doğrultusunda mevcut ticari engellerin kaldırılmasına yönelik talebine olumlu adımlar beklenirken, Irak’tan ihracata yönelik bir engel kararı daha geldi. Mayıs ayında yumurta, haziran ayı itibariyle de içecek ve dondurma ithalatında Türkiye’ye yasak getiren Irak şimdi de Türkiye’den yapılacak sofralık tuz, şehriye türleri ve makarna çeşitlerinin yasaklandığına dair tebliğ yayınladı. Irak Bakanlar Kurulu’nca alınan kararın 60 günün ardından yürürlüğe gireceği ve bir yıl yürürlükte kalacağı bildirildi.

Dünya Gazetesi’nden Burçak Göral’ın haberine göre; Türkiye’de bulunan 24 makarna üreticisinin en önemli ihracat pazarlarından biri konumunda olan Irak’ın aldığı bu kararın başta Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmak üzere tüm sektörü etkilemesi bekleniyor. Sektör temsilcileri Dışişleri ve Ticaret Bakanlıklarının bir an önce alınan bu kararlara müdahale etmesini, yaşanan bu sorunun ilerlemeden ve diğer tarım ürünleri ihracatını etkilemeden çözülmesini talep ediyor. TİM verilerine göre 2018 yılında Irak’a 1 milyar 600 milyon dolar değerinde hububat, bakliyat, yağlı tohumlar ve mamulleri ihracatı yapıldı. Bu ihracatın 1 milyar 20 milyon dolarlık kısmı Mardin firmaları başta olmak üzere Güneydoğu İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne üye firmalar tarafından gerçekleştirildi. Siyasi ve coğrafi olarak en avantajlı olduğumuz ülke olan Irak’a ihracatımız son 10 yılda artışını sürdürdü. 2018 yılında Irak’ın toplamda 47.7 milyon dolar olarak gerçekleşen makarna-şehriye ithalatının 32.6 milyon dolarlık kısmı Türkiye’den gerçekleştirildi. Sektör temsilcileri bu yılın ilk 4 ayında 11.5 milyon dolar değerinde gerçekleşen Irak makarna ihracatının alınan bu kararla birlikte giderek düşeceği, hatta Irak’la yoğun ticaret ilişkisi içinde olan bölgelerde bulunan fabrikaların ticarette durma noktasına geleceği konusunda endişeli.

Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği Başkanı Abdülkadir Külahçıoğlu, Bağdat rejiminin aldığı kararla birlikte Irak makarna ihracatının tamamen durduğunu vurgulayarak, kararın sebeplerinin Türkiye-Irak arasında devam eden gergin siyasi ilişkiler ve Irak’ta kurulan makarna fabrikalarıyla yerli üretimi yaygınlaştırma çabası olduğunu söyledi.
Dışişleri ve Ticaret Bakanlıklarının bir an önce alınan bu kararlara müdahale etmesi gerektiğine dikkat çeken Külahçıoğlu, “Irak Hükümetinin tamamen siyasi ve İran firmalarının pazar payının artırılmasına yönelik olarak aldığı bu karar ve alınması muhtemel kararlar, bölge ekonomisine büyük zarar verecek, işsizlik oranlarını yükseltecektir. Yumurta üreticilerinin kısıtlamadan sonra yaşadığı sıkıntılar herkesçe bilinmektedir. İmalatçı-ihracatçı firmaların yanı sıra sayıları on binleri bulan kamyoncular da etkilenecektir” ifadelerini kullandı.

Türkiye’den boşalan pazara İran girecek
Kararda ifade edildiği gibi, bir yıl sonra Irak pazarı ihracata açılsa bile sektör olarak aynı performansı yakalayabilmelerinin mümkün olmadığını dile getiren Külahçıoğlu, aksine her şey daha da zor olacağını ve uygulamanın sektörde kalıcı bir hasara sebep olacağını belirtti.
Makarna gibi ürünlerin piyasadan ve raflardan çekildiğinde yerini başka ülkeler doldurduğuna dikkat çeken Külahçıoğlu, “Irak’ın aldığı bu kararın altında aynı zamanda İran ekonomisini güçlendirmek olduğuna inanıyorum. Pazardan çekilmemizle birlikte İran ürünleri Irak pazarına girecek ve ticarette yerini alacak. İran’ın yanında Dubai, Tunus Mısır da Irak pazarına girecektir. Irak kendi üretimini başlayacağı için yerli makarna tüketimi artacaktır. Yâda belli başlı üreticiler üretimlerini Irak’a taşıyabilir. Halk, İran makarnasının lezzet ve tarzına alıştıktan sonra sektörümüz için İran pazarı kaybedilmiş olacak. Pazarı tekrar elde etmemiz mümkün değil” diye konuştu.

Mardin’de makarna ticareti durma noktasında
Türkiye’nin Irak’a gerçekleştirdiği makarna ihracatının yüzde 60’ını gerçekleştiren Mardin, Irak’a yılda 50 bin ton makarna ihraç ediyor ve ülkeye 23 milyon dolar döviz girdisi sağlıyordu.
Mardin Organize Sanayi Bölgesi Yönetim Kurulu üyesi Şükrü Karaboğa, uygulanan yasakla birlikte Mardin’in Irak’ta kaybettiği pazarı coğrafi koşulları nedeniyle ikame edebilme imkânının olmadığını vurguladı. Sektörde önemli bir yere sahip olan Mardin makarna sanayisinin mecburen küçülmeye gideceğini belirten Karaboğa “Artık bu bölgede bu sektörde yatırım yapılamaz. Bu kaybı yurtiçinde ikame etmemiz mümkün değil. Mardin’de makarna ticareti bu kararla birlikle durma noktasına geldi” dedi.