Avrupa Birliği menşeli ürünler, ABD ithalatında artık %15 oranında ek tarifeye tabi tutuluyor. Bu oran, Trump’ın daha önce tehdit ettiği %30’un altında kalsa da, Avrupalı üreticilerin beklediğinin oldukça üzerinde. Yeni vergi kararı, geçtiğimiz Pazar günü Trump ile varılan ticaret anlaşmasının ardından yürürlüğe girdi.
Siyah zeytin, yeşil zeytin ya da zeytinyağı gibi diğer zeytin ürünlerinden farklı olarak bu önlemlerin doğrudan hedefinde yer alıyor. 2017 yılında Kaliforniyalı üreticilerin baskısıyla başlatılan ilk tarifeler, İspanya’nın ABD’deki siyah zeytin pazar payını %49’dan %19’a düşürdü.
Sevilla’daki yerel üretici derneklerinden Asaja’nın sekreteri Eduardo Martin, mevcut durumu “sürdürülemez” olarak nitelendiriyor. İlk tarifelerin, aynı dönemde yaşanan kuraklıkla çakışması nedeniyle üreticilerin yaklaşık 400 bin iş vardiyasını kesmek zorunda kaldığına dikkat çekiliyor. ABD’ye yapılan siyah zeytin ihracatı, ilk yılda %70 oranında azaldı.
İspanya Tarımsal Kooperatifler Federasyonu Başkanı Gabriel Cabello, “En zoru ilk yıldı,” diyerek, sonraki yıllarda üreticilerin yeni koşullara adapte olmaya çalıştığını belirtti. Üreticiler, ABD dışındaki alternatif pazarlara yönelerek Avrupa, Orta Doğu ve Asya ülkelerine açılmaya başladı. Ayrıca, daha düşük tarifelere tabi olan yeşil zeytine yönelim arttı.
Tarifeler aynı zamanda sektördeki inovasyonu da tetikledi. Cabello’ya göre bazı üreticiler, Avrupa ve Asya pazarlarında rekabet gücünü artırmak amacıyla peynir ya da somon dolgulu siyah zeytin gibi yeni ürünler geliştirdi.
Ancak İspanya Tarım Bakanlığı verilerine göre, söz konusu tarifelerin uygulanmaya başlandığı tarihten bu yana yalnızca siyah zeytin ihracatındaki kayıp 239,6 milyon euroyu (yaklaşık 278,5 milyon dolar) buldu. Bu rakam, son hasat sezonunda elde edilen toplam ihracat gelirinin yaklaşık üçte birine denk geliyor. 25 olan ihracatçı sayısı ise dört büyük firmaya kadar gerilemiş durumda.
Bu firmalardan biri olan Agro Sevilla, ABD’ye uygulanan vergileri %31’den %10’a indirmeyi başardı. Şirket, ABD tarafından öne sürülen “haksız sübvansiyon” iddialarına karşı çıkarak Avrupa desteklerinin beklenenden düşük olduğunu kanıtladı. Bunun sonucunda 2023 yılından itibaren ABD pazarına dönüş süreci başlatıldı.
Agro Sevilla CEO’su Julio Roda, “Dünyanın en büyük siyah zeytin tüketicisi olan ABD pazarından vazgeçemeyiz,” ifadeleriyle bu pazardaki stratejik önemi vurguladı. Öte yandan, sektörde dikkat çeken bir gelişme ise Aceitunas Guadalquivir şirketinin, ABD’de tarifeleri savunan iki büyük firmadan biri olan Bell-Carter Foods’u 2022’de satın alması oldu. Şirketin Kaliforniya’daki bazı firmalar aracılığıyla, tarifeye tabi olmayan İspanyol ham zeytinlerini ithal ederek ABD’de işlediği bildiriliyor.
Asemesa Genel Sekreteri Antonio de Mora’ya göre, Kaliforniya yeterli üretim yapmadığında ABD’nin, özellikle İspanya’dan ham zeytin ithal etmeye devam ettiği biliniyor. 2024 verilerine göre İspanya, ABD’ye 36 bin ton yeşil zeytin, 9.800 ton siyah zeytin ve 6.300 ton yarı işlenmiş zeytin ihraç etti.
Ancak dikkat çeken bir diğer nokta da, ABD’nin söz konusu tarifelerle kendi üreticilerine beklenen desteği sağlayamamış olması. 2024’ün ilk sekiz ayında ABD’nin sofralık zeytin ithalatı, 2017’nin aynı dönemine kıyasla %40 arttı. Bu süreçte Mısır, Portekiz ve Türkiye, ihracatını en çok artıran ülkeler arasında yer aldı. Aynı dönemde İspanya’nın ABD’ye yeşil zeytin ihracatında %18’lik artış kaydedildi. Bu artış, siyah zeytindeki düşüşün etkisini bir nebze de olsa dengeledi.