Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB), 20 yıldır yürüttüğü aylık üretici ve market fiyat araştırmasına ilişkin Kasım ayı sonuçlarını yazılı bir açıklamayla paylaştı. Açıklamada, girdi maliyetlerindeki değişimler, üretici–market fiyat makasındaki farklılıklar ve piyasada yaşanan spekülatif hareketlere dikkat çekildi.
“Veriler sahadan ve belgeli olarak tespit ediliyor”
TZOB, yaklaşık 20 yıldır Türkiye genelindeki beş bölgeden aldığı fiyatları aylık olarak derleyip kamuoyunu bilgilendirdiklerini hatırlatarak, çalışmanın temel amacının üreticinin emeğinin karşılığını alıp almadığını ortaya koymak, tüketicinin neden yüksek fiyatlarla karşılaştığını açıklamak ve spekülatif fiyat oluşumlarının önüne geçmek olduğunu belirtti.
Bazı marketlerde görülen kampanya fiyatlarının ülke geneline mal edilmemesi gerektiğini vurgulayan TZOB, düşük kalibreli veya kampanya amaçlı ürünlerin fiyatlarının genel ortalamayı yansıtmadığını ifade etti. Paylaşılan fiyatların, tüm bölgelerdeki farklı satış kanallarından alınan verilerin ortalaması olduğu belirtilerek, “Bu veriler sahadaki gerçek tabloyu yansıtmaktadır.” denildi.
Açıklamada, ürün fiyatlarının; rekolte, paketleme-ambalaj, depolama, işçilik maliyetleri, nakliye, ihracat, aracı kârları ve fire gibi birçok unsurdan etkilendiği, bu nedenle üretici–market fiyat farkının kaçınılmaz olduğu vurgulandı.
Kasım ayında üretici–market fiyat makası en fazla mandalinada
Kasım ayında üretici ile market arasındaki fiyat farkının en fazla yüzde 392,86 ile mandalinada görüldüğü açıklandı. Mandalinayı;
• yüzde 206,87 ile portakal,
• yüzde 203,80 ile ıspanak,
• yüzde 191,39 ile maydanoz,
• yüzde 189,17 ile havuç takip etti.
Mandalina 4,9 kat, portakal 3,1 kat, ıspanak 3 kat, maydanoz, havuç ve kuru incir ise 2,9 kat fazlaya satıldı.
Üreticide
• 6,20 TL olan mandalina markette 30,56 TL’ye,
• 16,80 TL olan portakal 51,55 TL’ye,
• 17,53 TL olan ıspanak 53,27 TL’ye,
• 5,09 TL olan maydanoz 14,82 TL’ye,
• 11 TL olan havuç 31,81 TL’ye
satıldı.
Market fiyatlarında en yüksek artış pırasada
Kasım ayında markette incelenen 42 ürünün 18’inin fiyatı artarken, 24’ünün fiyatı düştü.
Markette fiyatı en çok artan ürün:
• Pırasa: yüzde 149,5
• İkincisi: Ispanak: yüzde 118,3
• Üçüncüsü: Fındık: yüzde 71,7
• Dördüncüsü: Antep fıstığı: yüzde 58,5
Markette fiyatı en fazla düşen ürün:
• Marul: yüzde 55
• Portakal: yüzde 46,6
• Kuru soğan: yüzde 43,3
Üretici fiyatlarında en büyük düşüş portakalda
Kasım ayında üreticide 34 ürünün 10’unda fiyat artışı, 18’inde fiyat düşüşü, 6’sında ise değişim olmadığı belirtildi.
Üreticide fiyatı en çok düşen ürünler:
• Portakal: yüzde 43,1
• Mandalina: yüzde 38
• Karnabahar: yüzde 36,5
• Kabak: yüzde 30,8
En çok fiyat artışı görülen ürünler:
• Patates: yüzde 34,9
• Salatalık: yüzde 34,6
• Pırasa: yüzde 17,2
• Kuru incir: yüzde 15,8
Fiyat değişimlerinin nedenleri
TZOB, Kasım ayında yaşanan fiyat hareketliliğinin nedenlerini de detaylandırdı:
• Adana’da tarım işçilerini organize eden elçi gruplarının 10 günlük grevi, erkenci mandalina hasadını aksattı. Dalında raf ömrünü kaybeden ürünlerde arz fazlası oluştu.
• Rusya’nın Türkiye yerine farklı ülkelere yönelmesi, mandalina ihracatını daralttı.
• Bu yıl var yılı olması nedeniyle rekolte artarken, tüm gelişmeler mandalina fiyatlarının 1–2 TL seviyelerine kadar gerilemesine yol açtı.
• Mandalinadaki sert düşüş, tüketicinin talep kaydırması nedeniyle portakal fiyatlarını da aşağı çekti.
• Karnabahar ve kabakta arz fazlası, talebin düşmesiyle fiyatları aşağı çekti.
• Soğan ve patates depoya kaldırıldı; işçilik ve depo maliyetleri fiyatları yukarı taşıdı.
• Salatalık ve pırasada arz düşmesi, fiyat artışına neden oldu.
• Kuru incirde sezon başındaki durgun talep fiyatları baskılarken, bu ayki talep artışı fiyatı yükseltti.
Girdi fiyatlarında artış sürüyor
Ziraat odalarının girdi piyasalarından aldığı verilere göre Kasım ayında bir önceki aya kıyasla:
• Amonyum nitrat gübresi: yüzde 5,6
• Amonyum sülfat gübresi: yüzde 4,2
• Üre gübresi: yüzde 2,5
• 20.20.0 gübresi: yüzde 2,1
• DAP gübresi: yüzde 0,3 artış gösterdi.
Yıllık artışlar ise şöyle gerçekleşti:
• Üre gübresi: yüzde 65,5
• 20.20.0 gübresi: yüzde 47,5
• Amonyum nitrat gübresi: yüzde 45,5
• DAP gübresi: yüzde 45,1
• Amonyum sülfat gübresi: yüzde 29,5
Yem fiyatları:
• Aylık: Süt yemi yüzde 1, besi yemi yüzde 0,7
• Yıllık: Süt yemi yüzde 28, besi yemi yüzde 29,8
Diğer girdiler:
• Tarım ilacı fiyatları: yüzde 13,6 arttı
• Elektrik fiyatları: yıllık yüzde 12,8 arttı
• Mazot: aylık yüzde 2,9, yıllık yüzde 29,9 arttı.