Kocaeli, Karadeniz ve Marmara Denizine olan kıyıları ile ticaret , kültür ve turizm açısından önem taşıyan 2018 yılı verilerine göre 1.906.391  nüfusa sahip  12 ilçesi olan bir ilimizdir. 37 limanı bulunmakta olup bunun 8 adetin de gıda ve yemin ithalat ve ihracatı gerçekleşmektedir. Kara ,demir,  deniz ve hava yolu ulaşımları ile Türkiye’nin önemli bir geçiş noktasıdır. 16 adet  Organize Sanayi Bölgesi  ve  4 adet  Teknoparkı ile ülke Sanayinin başkenti konumundadır. Bünyesinde 1.389  adet gıda üretim işyeri, 13.895 adet gıda maddesi satış ve toplu tüketim  yeri olmak üzere toplam 15.284  adet işletme faaliyet göstermektedir.

Gıda ve Yemin Resmi Kontrolleri
Gıda ve yemin güvenliğinin sağlanmasından sorumlu kuruluş Tarım ve Orman Bakanlığıdır (TOB). Bu kapsamda yurt içinde üretilen, yurt dışından gelen ve gerektiğinde yurt dışına giden gıda, gıda ile temas eden malzemeler ve yemlik maddeler   resmi kontrollere tabi tutulurlar. Bu kontroller; hammaddenin üretildiği hayvan, onun yediği yem, tarladaki bitki ve onun tohumunu da   içerecek şekilde son tüketiciye ulaşana kadar tüm aşamaları kapsar. Güvenli gıda ve yemi piyasaya  arz etmek  işletmecisinin görevidir. Bu işletmelerin denetimi, tüketicinin ve halk sağlığının korunmasına yönelik tedbirlerin alınması da TOB’nın sorumluluğundadır. TOB, öncelikle gıdalar  ve yemler ile  bunlara ait  zincire uygulanacak işlemlerle ilgili usulleri belirlemek üzere yönetmelik, tebliğ gibi düzenlemeler yapar. Daha sonrasında, bu düzenlemelerde saptanan kurallar doğrultusunda resmi kontrolleri gerçekleştirir.

Bu kapsamda yapılan resmi kontroller;
• İşletmelerin kontrol görevlileri tarafından yerinde kontrolü,
• Gerektiğinde üretilen ürün ve hammaddelerden numune alınması ve analizi,
• Gıda işletmecisi tarafından analiz sonuçlarına itiraz edilmesi durumunda kontrol sırasında alınan ikinci (şahit) numunenin yeniden analiz edilmesi,
 • Gerektiğinde ceza verilmesi, işletmenin kapatılması, uygunsuz ürünlere el konulması ve/ veya imhasını, içeren bir dizi işlemden oluşmaktadır.
Resmi kontroller risk esasına dayanılarak yapılmakta üretilen ürünün türü ve/veya işletmenin şartları dikkate alınarak belli aralıklarla yürütülmektedir. Risk esasına dayalı kontroller; kabaca, riskli ürünlerin veya denetim geçmişinde uygunsuz sonuçların yoğun olduğu işletmelerin daha sık denetimi anlamına gelmektedir.
Kocaeli İl Tarım ve Orman Müdürlüğü olarak, il genelinde, Ziraat Mühendisi, Gıda Mühendisi, Veterinerlerden oluşan 67 Gıda Kontrolörü ile 2018 yılı içerisinde 15.284  işletmede risk durumları da göz önüne alınarak  21.817 denetim gerçekleştirilmiştir.Bu denetimler 12 ilçesi olan ilimizde  yetkilendirilmiş olan ilçe 12 ilçe  Müdürlükleri  tarafından yapılmıştır.
Yurt dışından gelen (ithal) gıda ve yemlik maddelerde yurt içinde uygulanan aynı kurallar uygulanmak kaydı ile gümrüklerde yine TOB tarafından resmi kontroller yürütülmektedir. 2018 yılında bu kapsamda 80 ülkeden 184 gıda ve yem grubuna ait toplam 17.982 adet ithalat işlemi  gerekli kontrolleri sağlanarak yurt içine girişleri sağlanmıştır.
2018 yılında  gıda ve yemle ilgili 7.427 adet ihracat işleminin kontrol işlemleri yapılmıştır.
Yurt dışına gönderilen (ihraç edilen) ancak çeşitli sebeplerle yeniden ülkeye dönen gıda ve yemler ise aynı yurt dışından gelen ürünler için uygulanan kurallara göre resmi kontrolden geçirilerek uygun olması halinde yurda  yeniden girmesine izin verilmektedir. Bu üç alanda da aynı kuralların uygulanması yurt içinde üretilen, ithal edilen veya ihraç edilip geri gelen ürünlerin eşit gıda güvenliği şartlarını taşımasını sağlamaktadır.

Gıdalarda Şikâyet Mekanizması
TOB tarafından yürütülen rutin kontrollerin yanı sıra şüphe ve şikâyet üzerine de resmi kontroller gerçekleştirilmektedir. Tüketicilerin sorun yaşadıkları ürünlerle ilgili ALO 174 vasıtası ile bildirimde bulunarak şikâyet etmesi kontrol sistemini harekete geçirmektedir. Bu durumda, belirtilen gıda işletmesi yerinde  denetlenmekte , özellikle belirtilen ve sorun yaşanan parti numarasını taşıyan üründen numune alınarak resmi laboratuvarlarda kontrol edilmekte ve sonuca göre işlem yapılmaktadır.
Burada önemli olan tüketicinin doğru bilgileri şikayetinde dile getirmesidir. İşletmenin adı, ürünün adı ve ambalaj üzerindeki parti numarası şikâyette belirtilmelidir. Bu bilgiler etkin bir kontrol yapılması için önemli ipuçlarıdır. Tarım ve Orman İl Müdürlükleri veya İlçe Müdürlüklerine şikâyete konu ürünün götürülerek analizinin istenmesi doğru bir yöntem değildir. Açılmış ve kontrol görevlisi dışında başka kişilerce alınmış örnekler resmi kontrole tabi tutulamaz. Resmi analizler sadece kontrol görevlisi tarafından alınmış, mühürlenmiş ve laboratuvara gönderilmiş ürünler üzerinde yapılır. Bu nedenle şikâyet edilen ürünün ve/veya işletmenin, kontrol görevlileri tarafından yerinde denetlenmesi doğru bir şikâyet ve oto kontrol mekanizmasını sağlayacaktır.

Resmi Kontrollerde Uygulanan Kurallar Tüketiciler üzerine düşen görevler;
 • Özellikle ambalajlı ürünleri tercih ederek, marka, üretici, parti numarası gibi bilgilere gerektiğinde ulaşabilir olmalıyız.
• Açıkta satılan ürün alırken de yine zorunlu etiket bilgileri istenmelidir.
• Bu bilgiler gıda ile ilgili sorun yaşamamız halinde bize lazım olacaktır.
 
Resmi Kontrollerde Cezalar
 TOB yaptığı resmi kontrollerin sonucuna göre uygunsuz üretimler için 5996 sayılı Kanun kapsamında;
 • Para cezası uygulamakta,
• Gerektiğinde işletme eksiklerini giderene kadar faaliyetten men edilmekte,
 • İşletmeci tarafından ürünleri piyasadan toplatılmakta,
 • Ürünlere veya hammaddelere el konulmakta,
• Ürünlerin mülkiyeti kamuya geçirilmekte,
• Gerektiğinde ürünler imha edilmekte,
• Bazı durumlarda savcılığa suç duyurusunda bulunulmasını sağlamaktadır.
2018 yılında Kocaeli il genelinde çeşitli sebeplerden dolayı 5996 sayılı kanuna aykırı hareket eden işletmelere 322 adet İdari Para cezası uygulanmıştır. İdari para cezalarının  çoğunlukla; hijyen kurallarına aykırılık, kodekse aykırılık, son kullanma tarihi dolmuş olan ürün tespiti nedeniyle olduğu görülmektedir.
Ayrıca TOB yaptığı resmi kontroller neticesinde tüketiciyi aldatacak şeklinde üretim yapan gıda maddesinde taklit ve tağşiş yapan işletmeleri tespit etmekte ve diğer uygulanan cezaların yanı sıra bunları ifşa etmektedir. Taklit ve tağşiş ;tüketicinin aslında alması gereken üründen farklı bir ürünün kendisine satılmasına neden olmaktadır. Bu nedenle tüketicinin korunması için bu tür ürünleri ürettiği tespit edilen gıda işletmeleri ve ürünleri Tarım ve Orman Bakanlığı kendi resmi web sitesinden 30 gün boyunca duyurmaktadır. Ayrıca bunlar çeşitli gazetelerde de haber olarak yer almaktadır. Bu açıklanan işletmeler ve ürünlerinin takip edilmesi tüketicilerin tercihlerini belirlerken önemli bir bilgi kaynağıdır.

Sonuç olarak ;
Biz tüketicilerin kendi sağlığını ve çevresindekilerin sağlığını korumak için öncelikle;
• Ambalajlı ve etiketli ürünleri tercih etmesi,
• Ambalaj üzerinde işletmenin kayıt veya onay numarasının bulunması,
• Açıkta satılan dökme ürünlerde zorunlu etiket bilgilerinin (ürün adı, son kullanma tarihi, menşei ülke, üretim yeri) mutlaka istenmesi bu bölümde bahsedilen resmi kontrol sistemi içerisinde denetlenen ürünlere ulaşmamızın garantisi olacaktır.
Açıkta etiket bilgisi olmadan satılan ve/veya kayıt/onay numarası olmayan işletmelerde üretilen ürünler merdiven altı dediğimiz, resmi kontrol mekanizması içine girmemiş TOB tarafından kayıt veya onay verilmemiş işletmelerdir. Bunların ürettiği ürünlerden uzak durulması kişilerin sağlığı için kısa ve uzun vadeli olarak çok önemlidir. Unutulmamalıdır ki birçok hastalık gıda kaynaklı olabilmektedir.

Halide SANCAR
Kocaeli Gıda Yem Şube Müdürü