Anayasa Mahkemesi (AYM), sahipsiz hayvanlara yönelik önemli değişiklikler içeren ve kamuoyunda büyük tartışma yaratan 7527 sayılı “Hayvanları Koruma Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un iptali istemini esastan görüşerek karara bağladı. Yüksek Mahkeme, CHP tarafından yapılan iptal başvurusunu hem oy birliği hem de oy çokluğuyla reddederek düzenlemenin Anayasa’ya aykırı olmadığına hükmetti.
CHP, söz konusu yasanın 17 maddesinden 16’sının iptali ve yürürlüğünün durdurulması için AYM’ye başvurmuştu. Ancak mahkeme, düzenlemenin hem usul hem de esas yönünden Anayasa'ya aykırılık teşkil etmediğine karar verdi.
Tartışmalı yasa nasıl geçti?
Kamuoyunda “ötanazi yasası” veya “katliam yasası” olarak nitelendirilen düzenleme, 30 Temmuz 2024’te TBMM Genel Kurulu’nda iki gün süren 28 saatlik görüşmenin ardından kabul edilmişti. AKP ve MHP milletvekillerinin oylarıyla kabul edilen yasa, 273 ‘evet’ oyuna karşılık 224 ‘hayır’ oyuyla Meclis’ten geçmişti. Yasalaşmasının ardından 2 Ağustos 2024 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Yasa ne getiriyor?
Kanunla birlikte, sokak hayvanlarına yönelik bugüne kadar uygulanan “yakala-kısırlaştır-sal” politikası yürürlükten kaldırıldı. Yerine, sahipsiz hayvanların toplanarak barınaklara götürülmesi, burada “rehabilite” edilmeleri ve sahiplendirilinceye kadar tutulmaları uygulaması getirildi. Yasada yer alan “evcil hayvanların türüne özgü yaşam hakkı vardır” hükmü de kaldırıldı.
Düzenlemenin en çok tepki çeken maddesi ise, “insan ve hayvan sağlığı için tehdit oluşturduğu” gerekçesiyle sokak hayvanlarına ötanazi uygulanabilmesinin önünü açması oldu. Bu durum, birçok hayvan hakları savunucusu ve sivil toplum kuruluşu tarafından kitlesel bir kıyımın yasal zeminini hazırlamakla eleştiriliyor.
Ötanazi hangi koşullarda uygulanacak?
Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’na göre, hayvanlara yalnızca belirli şartlar altında ötanazi uygulanabiliyor. Yeni düzenlemeyle bu hüküm, sahipsiz hayvanlar için de geçerli hâle geldi. Buna göre; davranışları kontrol edilemeyen, bulaşıcı ya da iyileşmesi mümkün olmayan hastalıklara sahip hayvanlar veteriner hekim kararıyla “uyutulabilecek.” Bu işlem, veteriner hekim tarafından ya da gözetiminde yapılacak.
Belediyelere barınak kurma zorunluluğu
Yeni yasa, büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 25 bini aşan tüm belediyelere hayvan barınakları kurma ve bu barınaklarda sahipsiz hayvanlara bakım ve rehabilitasyon hizmeti verme yükümlülüğü getirdi. Belediyeler, en geç 31 Aralık 2028'e kadar barınaklarını kurmak ve gerekli kaynakları ayırmak zorunda olacak. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen belediye başkanları ve meclis üyelerine 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası öngörülüyor.
Ayrıca, barınaklara ayrılan bütçelerin başka bir amaçla kullanılması da suç sayılacak.
Hayvanlara kötü muameleye karşı yaptırımlar ağırlaştı
Yeni düzenlemeyle birlikte, sahipli hayvanını terk eden kişilere verilen idari para cezası hayvan başına 2 bin liradan 60 bin liraya çıkarıldı. Aynı şekilde, belediyelerce toplanan sahipsiz hayvanları barınak dışında bir yere terk eden ya da barınaktaki hayvanı dışarı bırakan kişilere de hayvan başına 50 bin lira idari para cezası verilecek.
Yasa teklifinin Meclis’ten geçtiği günden bu yana kamuoyundan yükselen tepkiler dinmek bilmiyor. Hayvan hakları savunucuları, akademisyenler, baro hayvan hakları komisyonları ve çok sayıda STK, düzenlemeyi “kitlesel hayvan kıyımına yasal kılıf” olarak tanımlarken, sokak köpeklerine yönelik “uyutma” ifadesinin örtülü bir infaz anlamı taşıdığını savunuyor.
Niğde Belediyesi barınağında çok sayıda köpeğin toplu hâlde gömüldüğüne dair görüntülerin ortaya çıkması, yasaya ilişkin endişeleri daha da artırdı. Görüntüler sonrası avukatlar suç duyurusunda bulunurken, sosyal medyada “katliam yasasına hayır” etiketiyle binlerce paylaşım yapıldı.
AYM kararı sonrası ne olacak?
Anayasa Mahkemesi’nin iptal istemini reddetmesiyle birlikte, yasa yürürlükte kalmaya devam edecek. Belediyeler barınak kurma, sahipsiz hayvanları toplama ve rehabilitasyon faaliyetlerini yürütme yükümlülüklerini yerine getirmek zorunda. Ötanazi uygulamaları ise veteriner hekimlerin kararı doğrultusunda, belirlenen yasal çerçevede gerçekleştirilecek.
Ancak hukukçular ve sivil toplum örgütleri, AYM kararına karşı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) nezdinde dava açılabileceğini belirtiyor. Türkiye Hayvan Hakları Meclisi, Avrupa’daki örnekleri de inceleyerek uluslararası hukuk zemininde mücadele başlatacaklarını duyurdu.
