Türkiye Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği (TÜSEDAD), şap hastalığının hayvancılık sektörü üzerindeki etkilerine dikkat çekti. Dernek, “Bitmeyen Salgın: Şap” ve “Şap Hastalığı Üretici Bilgi Notu” başlığıyla yayımladığı iki ayrı raporda hem biyolojik hem de ekonomik boyutlarıyla hastalığın yarattığı kayıpları ortaya koydu.
Komşu ülkelerden gelen tehdit
TÜSEDAD’ın raporuna göre, Türkiye coğrafi konumu ve komşu ülkelerdeki yetersiz kontrol önlemleri nedeniyle “yüksek riskli ülke” konumunda bulunuyor. 2023’te SAT-2, 2025’te ise SAT-1 serotiplerinin ülkeye girmesiyle birlikte virüs çeşitliliği arttı. Bu durum, rutin aşılama ve mevcut biyogüvenlik uygulamalarının tek başına yeterli olmadığını ortaya koyuyor.
Ekonomik fatura ağır
Şap hastalığı, doğrudan süt veriminde yüzde 80’e varan kayıplara, canlı ağırlıkta yüzde 25 düşüşe ve buzağılarda ölümlere yol açabiliyor. Ancak en büyük zararı dolaylı etkiler oluşturuyor. Karantina nedeniyle pazara erişim engelleri, zorunlu kesimler, sürü yenileme zorlukları ve verim kayıpları üreticinin gelirinde yüzde 7-12 arasında azalmaya neden oluyor.
Yapılan hesaplamalara göre, 100 sağmal kapasiteli bir işletmede kayıp 49.800 dolara kadar çıkabiliyor.
Mevsimsel salgın döngüsü
Raporda özellikle Kurban Bayramı gibi dönemlerde artan hayvan hareketlerinin salgını tetiklediği vurgulandı. Kontrolsüz hayvan hareketleri, aşı-virüs uyumsuzluğu, rapel dozlarının atlanması ve biyogüvenlik eksiklikleri de şap hastalığının devamlılığında önemli rol oynuyor.
TÜSEDAD’dan çözüm önerileri
Dernek, “reaktif” yani sadece salgın sonrası tedbirlerden çıkılıp, önleyici ve risk temelli bir modele geçilmesi gerektiğini belirtiyor. Raporlarda öne çıkan çözüm önerileri şöyle sıralandı:
• Proaktif sınır ötesi aşılama: Komşu ülkelerle eş zamanlı kampanyalar
• Dijital takip: Çipli kimliklendirme, mobil vaka bildirimi
• Serotip uyumu ve sürveyans: Düzenli testlerle aşı eşleşmesinin sağlanması
• SAT-3’e hazırlık: Antijen stoku ve acil aşılama planları
• Zorunlu biyogüvenlik: Nakil araçları için dezenfeksiyon istasyonları
• Ekonomik destek: Salgın sonrası yem, veteriner ve finansman desteği
“Bitmeyen salgın” uyarısı
TÜSEDAD’ın raporunda öne çıkan tespit dikkat çekici:
“Sınır aşan koordinasyon, serotip uyumlu aşı stratejileri, dijital izleme sistemleri ve üreticiye yönelik teşvikler bir arada uygulanırsa Türkiye’nin ‘yüksek riskli ülke’ konumundan çıkması mümkün. Ancak bu adımlar atılmazsa şap hastalığı, hem üretici hem de ülke ekonomisi için ‘bitmeyen bir salgın’ olmaya devam edecek.”
Üreticilere yönelik bilgilendirme
TÜSEDAD yönetimi, 21 Ağustos’ta Youtube kanalı üzerinden düzenlenecek bir webinar ile şap hastalığına dair bilgilendirme yapacak. Programda üreticilerin merak ettiği sorular da yanıtlanacak.
